Легенды футбола. Кароль падкату

Напэўна, усе аматары футбола ведаюць, што Пеле называюць Каралём футбола. Аднак, думаю, мала хто памятае, што ў свой час за цэнтральным абаронцам мiнскага "Дынама" Эдуардам ЗАРЭМБАМ назаўсёды замацавалася ганаровая мянушка -- Кароль падкату...

Напэўна, усе аматары футбола ведаюць, што Пеле называюць Каралём футбола. Аднак, думаю, мала хто памятае, што ў свой час за цэнтральным абаронцам мiнскага "Дынама" Эдуардам ЗАРЭМБАМ назаўсёды замацавалася ганаровая мянушка -- Кароль падкату.

...Славутага футбалiста я знайшоў у трэнерскiм пакоi спартыўнай залы мiнскай школы №73, дзе Эдуард Дзмiтрыевiч працуе выкладчыкам фiзкультуры.

-- Цi ўспамiнаю я маладыя гады? -- Эдуард Дзмiтрыевiч усмiхаецца. -- Пытанне, напэўна, рытарычнае. Па характары я такi чалавек, што калi адзiн раз палюбiў штосьцi цi кагосьцi, то гэта на ўсё жыццё. Натуральна, успамiнаю i добрыя гульнi, i дрэнныя... Наўрад цi, напрыклад, змагу забыць фiнал Кубка Саюза 1965 года з маскоўскiм "Спартаком". Як зараз перад вачыма стаяць тыя два драматычных паядынкi. Лужнiкi. Першы матч -- нiчыя. У другiм выйграем за 20 хвiлiн да заканчэння гульнi, i тут спартакавец Хусаiнаў з яўнага становiшча па-за гульнёй зраўнiвае лiк. Дадатковы час. I iзноў масквiчы забiваюць нам гол з такога ж становiшча, а лiтоўскi суддзя Андзюлiс, нават не пачырванеўшы ад сораму, залiчвае i гэты мяч. Карацей кажучы, засудзiлi нас. Ды i як было не засудзiць, калi перад сталiчным аўтарытэтам -- "Спартаком" -- тады шмат якiя суддзi, што называецца, прагiналiся. Памятаю, пасля гульнi зайшоў я ў распранальню, зафундырыў у кут буцы i заплакаў. А спадар Андзюлiс пасля таго матча яшчэ гадоў пяць не паказваўся ў Мiнску -- нашы балельшчыкi на поўным сур'ёзе паабяцалi яму "каралеўскi прыём". А вось нас у Мiнску сустракалi як герояў. Пётр Мiронавiч Машэраў да сябе ўсю каманду ў кабiнет выклiкаў, кажа нам: "Мужыкi, я ўсё разумею. Тым не менш пераможцы -- вы. Вялiкi вам дзякуй". I асабiста я пасля гэтага адразу ж атрымаў кватэру i машыну.

-- А тытул "караля падкату"?

-- О, да гэтага кiм я толькi не быў! У дзяцiнстве два гады стаяў на варотах, затым "камандзiравалi" ў нападзенне, пасля вызначылi месца паўабаронцы, i толькi ў 1959 годзе трэнер мiнскага "Спартака" Мiхаiл Георгiевiч Базiненка на зборах у Мукачава паставiў мяне ў абарону. Не ведаю, можа, гэта ад прыроды, але многiя сапернiкi на самай справе думалi, што я нейкi былы гiмнаст альбо акрабат. Быў у мяне свой каронны фiнт -- нападаючы ўжо лiчыць, што ўцёк ад мяне, а я раблю шпагат, выкiдваю нагу ўперад i акуратненька выбiваю мяч. Супрацьяддзе ад такога фiнта доўга не маглi знайсцi.

-- Эдуард Дзмiтрыевiч, а, скажам так, "сяброўскiя адносiны" памiж камандамi ў тыя часы мелi месца?

-- Вы маеце на ўвазе дамоўленыя гульнi? Расскажу адну такую гiсторыю. Прыязджае ў Мiнск на матч чарговага тура бакiнскi "Нефтчы". Мы традыцыйна трэнiруемся ў Стайках, адпрацавалi на полi, блукаем па базе, што называецца, гармонiю ўдыхаем.

Бачым -- таксi падрулiвае, i з яго выходзяць iгракi "Нефтчы" Толiк Банiшэўскi i капiтан каманды Эдзiк Маркалаў. Падклiкаюць да сябе мяне i нашага "кэпа" Эдзiка Малафеева i адразу ж "быка за рогi": "Хлопцы, давайце толькi без крыўды. Вы зараз дрэнна гуляеце, мы, -- самакрытычна заяўляе Маркалаў, -- цьфу i расцерцi. Нiчыю раскатаем? А мы вам такiм жа чынам адплацiм у Баку. I вам, i нам два ачкi лiшнiмi не будуць".

Малафееў збiрае каманду, тлумачыць сiтуацыю: так, маўляў, i так -- "Нефтчы" "парламенцёраў" прыслаў... I хiтравата пацiрае рукi: "Прызналiся недалёкiя, што яны зараз анiякiя. "Кiданём" нашых паўднёвых сяброў?!" Усе ў адзiн голас: "Кiданём, кiданём..." Карацей, гiсторыя закончылася тым, што прайгралi мы "Нефтчы" i дома -- 0:2, i ў Баку 0:5. Затое сумленне засталося чыстым.

-- Ведаю, што паўднёвыя каманды былi вельмi гасцiнныя. Як жартавалi раней: "Каньяк-маньяк, шашлык-башлык -- традыцыйны атрыбут кожнага мерапрыемства".

-- Не без гэтага, але без анiякага намёку на тое, што за пачастункi трэба здаваць гульню. Пасля матча маглi па-сяброўску пасядзець, мяне, напрыклад, амаль заўсёды запрашаў да сябе дадому мой сябар Аванес Саркiсян. Гэта падчас паездак за мяжу любiлi для савецкiх каманд банкет "закацiць". Так бы мовiць, паказаць, як у iх "капiталiзм загнiвае".

-- Нармальна "загнiваў"?

-- До-обра! Хоць самi разумееце, якiя тады былi ў нас часы: кантроль за футбалiстамi, розныя "кiраўнiкi каманд" ад КДБ...

-- Да мiнскай каманды такi кiраўнiк таксама быў прыкамандзiраваны?

-- А што мы -- выключэнне? З намi пастаянна ездзiў пад выглядам спартыўнага чыноўнiка камiтэтчык, якога мы называлi "Агент 007" альбо проста "Дзядзька Вася". Дабрадушны чалавек, як у песнi: "Правда, толку с него было как с козла молока, но вреда, однако, тоже никакого".

Аднойчы прыязджаем у Грэцыю, а наш аўтобус не ў гасцiнiцу рулiць, а ў савецкае пасольства -- ага, дзядзька Вася ў чарговы раз пакет каму трэба перадае.

А то сабралiся мы неяк на таварыскiя гульнi ў Фiнляндыю. Напярэдаднi выклiкаюць усiх на Лубянку i адразу ж у абарот: "Таварышы, вы згуляеце з фiнскiмi прафесiянальнымi камандамi пяць гульняў i павiнны разумець, што на сённяшнi момант Фiнляндыя не вельмi сяброўская краiна ў адносiнах да нас. Нiякiя пройгрышы тут не прымаюцца -- зарубiце сабе гэта самi ведаеце на чым".

-- Мiнскi "Спартак" тады нi разу i не прайграў.

-- Так, толькi адзiн раз унiчыю згулялi, але слухайце, што было... Прыязджаем у Фiнляндыю, трэнiруемся так, быццам на фiнал Кубка Саюза збiраемся выйсцi -- поўная баявая гатоўнасць. Выходзiм на поле, застаецца некалькi хвiлiн да пачатку матча -- нашых фiнскiх прафесiяналаў нi сном нi духам. Што за д'ябальшчына такая?!

I тут пачынаецца самае смешнае. На нейкай суседняй ля стадыёна лесапiлцы гучыць гудок i лiтаральна праз некалькi хвiлiн на поле выбягаюць рабацягi з гэтай самай лесапiлкi. "Дзе тут русскiя, з якiмi трэба гуляць?"

Хто мяне асабiста ўразiў, дык гэта адзiн фiнскi аднарукi iгрок -- такога, шчыра скажу, я яшчэ нiколi не бачыў. Выйгралi мы тады -- 15:1, на банкеце фiны пытаюць у нас: "Вы што, ненармальныя так па полi бегаць? I прапаноўваюць нам выпiць, пакурыць. А мы ж як спартсмены, маральна падкаваныя на Лубянцы, толькi адмахваемся: "Не, не, якi алкаголь, якiя цыгарэты?" Тут фiны зусiм вочы акруглiлi: "Вы, наогул, нармальныя цi гуляць прыехалi?"

-- Нашы футбалiсты i на самай справе былi тады такiя "рэжымiстыя"?

-- Маглi сабе, канешне, дазволiць, але асабiста я гарэлку ўпершыню паспрабаваў толькi ў 33 гады. "Кефiрам" у камандзе нават называлi.

-- Эдуард Дзмiтрыевiч, тады ў Вас, напэўна, было шмат прыхiльнiц?

-- Прыхiльнiцы, безумоўна, былi, але я, скажу шчыра, лiчу сябе шчаслiвым чалавекам, таму што ажанiўся рана -- у 21 год. У мяне аказалася цудоўная жонка, з якой мы i зараз жывём душа ў душу, а таму пытанне прыхiльнiц пасля жанiцьбы неяк адпала само сабой.

-- Зафутболiў Эдуард мяч куды падалей, i патрапiў ён у балота, i знайшла яго...

-- Можаце смяяцца, але гiсторыя не менш рамантычная. Па сваёй натуры я такi чалавек, што нiколi не любiў нейкiя танцулькi цi шумныя вечарынкi. I вось, памятаю, -- студзень. Студэнцкiя канiкулы. У адзiн прыгожы дзень заходзiць да мяне сябра i кажа: "Эдзiк, ну што ты сядзiш тут, як той рак-пустэльнiк? Сёння ў Оперным тэатры студэнцкi бал, пайшлi сходзiм. Можа, пасля мяне яшчэ i дзякаваць будзеш". Угаварыў.

Прыйшлi, забралiся на балкон i, бы тыя горныя арлы, назiраем зверху, як народ весялiцца. Сябра зноў чапляецца: "Эдзiк, ву-унь дзяўчына. Iдзi патанцуй з ёй! Во, малайчына... А ты мне таксама пакажы якую-небудзь".

Што б вы думалi?! Я ажанiўся з той, якую паказаў мне сябра, а сябра -- на "маёй" кандыдатуры. Мы са Святланай ажанiлiся пасля трэцяга нашага спаткання. А навошта гуму цягнуць? Сустрэлiся, я i кажу будучай жонцы: "Ведаеш, што ў футбалiстаў такое жыццё, якое звычайна называюць "на чамаданах". Так што даруй, любая, але абходжваць цябе мне няма калi. Я цябе кахаю, i, думаю, гэтага дастаткова, каб нам ажанiцца ўжо зараз. Згадзiлася, i вяселле мы адсвяткавалi ў дзень Святланiнага 20-годдзя.

-- Вы ж затым са сваёй жонкай i ў школе разам працавалi.

-- Нi многа нi мала, а 10 гадоў яна за мяне i за сябе зарплату атрымлiвала. Зараз Святлана на пенсii, а я яшчэ "падтрымлiваю форму".

-- Эдуард Дзмiтрыевiч, пасля футбола Вы ж не адразу падалiся ў педагогi...

-- Усё куды больш празаiчна. Пасля таго як я "павесiў на цвiк" буцы, пайшоў працаваць у дзiцяча-спартыўную школу трэнерам. Жонка, натуральна, "у нажы": "Гуляў у футбол -- дома не было, закончыў гуляць -- iзноў у раз'ездах. Што за жыццё такое!". Давялося згадзiцца са сваёй палавiнай i пайсцi працаваць да яе ў школу.

-- Але ж я дакладна ведаю, што ў Вас быў i больш спакойны варыянт. Пасля таго як Вы развiталiся з футболам, Вам паступала прапанова ад цяперашняга старшынi камiсii Нацыянальнай палаты Беларусi па мiжнародных справах, генерал-лейтэнанта Мiкалая Чаргiнца?

-- Была справа. Коля таксама гуляў у футбол, пасля пайшоў па мiлiцэйскай лесвiцы i, на самай справе, прапаноўваў працаваць у iх структуры начальнiкам спартыўнай падрыхтоўкi. Ды не мог я наступiць на горла ўласнай песнi. Нiколi не змог бы насiць мiлiцэйскую форму.

-- Вам не падабалася толькi форма цi сам змест працы?

-- У мяне свае асацыяцыi i са зместам, i з формай, а апошнюю я ненавiдзеў са страшнай сiлай.

-- Цiкава! Каманда "Дынама", за якую Вы гулялi, таксама ж адносiлася не да нейкага гандлёвага ведамства.

-- Там я гуляў у футбол, а не хадзiў патрулём. А маё стаўленне да мiлiцыi склалася яшчэ ў дзяцiнстве. Я жыў у Мiнску ў раёне, якi называўся Сельгаспасёлак. Пасляваенны час, вулiчная дзетвара, пастаянныя групавыя пабоiшчы з iншымi раёнамi, разборкi з мiлiцыяй -- усё гэта я прайшоў. I ведаеце, амаль усе мае тагачасныя сябры, з якiмi я вырас, перасядзелi ў розных турмах. Я не скажу, што i сам быў хлопчыкам-"званочкам" -- мяне вучылi, як трэба "скубаць" кiшэнi i торбы, але футбол дапамог мне знайсцi сваё месца ў жыццi. Аднак жа тое, што было, з памяцi не выкiнеш.